Joseph Kabila: Mawonidwe ake ndi Mbiri Yake mu Dipolelo ya Kongo

Oct 20, 2025 by wbrum.org 125 views

Joseph Kabila: Mawonidwe Ake ndi Mbiri Yake mu Dipolelo ya Kongo

Joseph Kabila, dzina lomwe lakhala likutchuka kwambiri pa ndale za Democratic Republic of Congo (DRC) kwa zaka zambiri. Wakhala mtsogoleri wa dzikolo kwa nthawi yayitali, ndipo mbiri yake yachita zinthu zambiri zomwe zapanga mbiri ya dzikolo. Kuti timvetse bwino mmene DRC ilili lero, ndikofunikira kudziwa za nthawi ya utsogoleri wake, zomwe adachita, komanso zovuta zomwe anakumana nazo. Nkhaniyi ikufotokoza mwatsatanetsatane za Joseph Kabila, kuyambira pamene adayamba utsogoleri wake mpaka pamene adachoka, komanso momwe ntchito yake idakhudzira dziko komanso anthu ake.

Kuyamba Kwa Utsogoleri: Kubwera kwa Joseph Kabila Pambuyo pa Bambo Wake

Joseph Kabila adayamba kulowa mu ndale mwadzidzidzi mu 2001, atamwalira bambo ake, mtsogoleri Laurent-Désiré Kabila. Laurent Kabila adawomberedwa ndi m’modzi mwa asilikali ake, zomwe zidasiya chilengedwe chachikulu m’dzikolo. Pambuyo pa chochitika ichi cha chisoni, pulezidenti watsopano adasankhidwa mwachangu kuti atenge udindo. Joseph Kabila, yemwe panthawiyo anali asilikali wamkulu, adasankhidwa kuti atenge udindo wa Pulezidenti. Zinali zosadziwika kwa ambiri, popeza sanali munthu wodziwika kwambiri pa ndale. Komabe, nthawi yomweyo idali yovuta kwambiri kwa DRC, yomwe inkangotsala pang’ono kutuluka mu nkhondo yachiwiri ya dziko lonse ya Kongo (Second Congo War) yomwe idawononga kwambiri. Nkhondo imeneyi idaphatikizapo mayiko ambiri ochokera ku Africa ndipo idayambitsa chiwonongeko chambiri, kupha anthu oposa miliyoni imodzi. Ndiye chifukwa chake, kubwera kwa Kabila kudagwirizana ndi kuyesetsa kubwezeretsa mtendere ndi kukhazikika m’dzikolo.

Chimodzi mwa zinthu zodabwitsa kwambiri pa nthawi ya utsogoleri wake woyamba chinali kuyesetsa kwake kutsiriza nkhondo ya dziko lonse. Anagwira ntchito limodzi ndi mabungwe apadziko lonse ndi mayiko ena a ku Africa kuti atsirize nkhondo ndikuyamba njira yobwezeretsa mtendere. Mu 2002, adasaina mgwirizano wamtendere ndi Rwanda, kenako ndi Uganda, zomwe zinali pakati pa mayiko omwe anali kutsutsana kwambiri m’nthawi ya nkhondo. Izi zinali kupambana kwakukulu kwa Kabila ndipo zidatsegula njira yochitira chisankho cha pulezidenti mu 2006, chomwe chinali choyamba kuchitika kwa zaka zambiri. Chaka ichi chinali chofunikira kwambiri popeza chinalola dziko kuyamba kuyambiranso njira ya demokalase. Posankha Joseph Kabila, anthu a DRC adali atayamba kuyang’ana kutsogolo ndi chiyembekezo cha bata ndi chitukuko pambuyo pa zaka zambiri za nkhondo ndi kusakhazikika. Nkhani ya Kabila ndi chitsanzo cha mmene mtsogoleri watsopano angakhoze kusintha zinthu m’dziko lomwe likuvutika kwambiri, ngakhale kuti adakumana ndi zovuta zambiri panjira.

Kukhazikika ndi Chisankho: Nthawi Yake Yachiwiri ndi Zovuta Zake

Pambuyo pa chisankho cha 2006, Joseph Kabila adasankhidwa kukhala pulezidenti, ndipo nthawi yake yachiwiri idayamba. Nthawiyi, adagwira ntchito zogwirira ntchito pa nkhani za chitukuko ndi kukhazikika kwa dziko. Komabe, nthawi yake yachiwiri sinakhale yopanda zovuta. Pakati pa zovuta zazikulu zomwe anakumana nazo panthawiyi panali ziwonetsero zambiri zotsutsana ndi utsogoleri wake, komanso nkhani zingapo zokhudza kuphwanya ufulu wa anthu. Ambiri adatsutsa momwe adachitira nkhani za chisankho cha 2011, chomwe adachipambana kachiwiri, koma adayimbidwa mlandu wochitira zinyengo ndi kusakhazikika. Zotsutsazi zidabweretsa kusakhazikika kwa ndale ndipo zidapangitsa kuti anthu ambiri am’dziko ayambe kukayikira za demokalase m’dziko lawo.

Komanso, vuto lalikulu lomwe lidali likupitilira m’dzikolo linali nkhondo ndi magulu osiyanasiyana m’madera ena a dziko, makamaka kummawa kwa DRC. Magulu awa ankamenya nkhondo motsutsana ndi boma komanso motsutsana ndi magulu ena, ndipo izi zidapangitsa kuti anthu masauzande ambiri athamangitsidwe m’nyumba zawo ndikupanga vuto la anthu lomwe lakhala likuvutitsa dziko kwa zaka zambiri. Kabila adayesetsa kuthana ndi mavutowa mwa kutumiza asitikali kuti aletse maguluwo, koma nthawi zambiri sizinali zophweka ndipo adakumana ndi zovuta zambiri popeza magulu osiyanasiyana ankakhala ndi zida zambiri ndipo ankalandira thandizo kuchokera kumayiko ena. Kupatula apo, chuma cha dziko sichinayende bwino momwe anthu ambiri ankaganizira. Ngakhale DRC ili ndi chuma chambiri cha migodi, ndalama zambiri sizinkafika kwa anthu wamba, ndipo umphawi udakali wochuluka. Kusagwirizana kwa chuma chotere kunadzetsa kukhumudwa kwakukulu pakati pa anthu.

Mtsogoleri Joseph Kabila adakumana ndi zovuta zambiri pa nthawi yake yachiwiri, ndipo zambiri mwa izo zikupitilira mpaka lero. Zosankha zake zambiri zakhala zikutsutsidwa ndi anthu ambiri mkati ndi kunja kwa dziko. Vuto la kukhazikika kwa ndale lidakalipo, ndipo vuto la nkhondo m’madera ena lidakalipo. Komabe, ndikofunikira kudziwa kuti adachita zomwe angathe kuti athetse mavutowo, ndipo nthawi zina adakumana ndi zovuta zambiri zomwe zinali kutsogolera kale. Chifukwa chake, nthawi yake yachiwiri inali nthawi yovuta kwambiri, yomwe idaphatikizapo zotsutsana zambiri komanso kuyesetsa kosalekeza kuthana ndi mavuto a dzikolo.

Kuleka Ntchito ndi Kubwereranso kwa Chiyembekezo: Kupereka Udindo kwa Ferdinand Tshisekedi

Chimodzi mwa zochitika zazikulu kwambiri pa nthawi ya utsogoleri wa Joseph Kabila chinali chidziwitso cha kuvomereza kuti nthawi yake idatha. Mwalamulo, Kabila adatha nthawi yake mu Disembala 2016, koma adakhalabe mu udindo wake mpaka Disembala 2018, zomwe zidadzetsa chipwirikiti chachikulu cha ndale. Anthu ambiri adafuna kuti achoke, koma adamanga mpaka nthawi yoti achitire chisankho chatsopano. Pambuyo pa kukakamizidwa kochuluka kuchokera kwa anthu ndi mayiko ena, chisankho cha pulezidenti chinachitika mu Disembala 2018. Zotsatira za chisankho zimenezi zinali zodabwitsa ndipo zinadzetsa zokambirana zambiri. Felix Tshisekedi adasankhidwa kukhala pulezidenti watsopano wa DRC.

Kubwera kwa Felix Tshisekedi kudali chiyambi cha nyengo yatsopano ya DRC, ndipo kwadzetsa chiyembekezo kwa anthu ambiri. Komabe, Palais du Peuple, komwe kunali likulu la utsogoleri wa Kabila, kukhala ndi mbiri yovuta. Chochititsa chidwi n’chakuti, ngakhale Kabila adachoka pa udindo, adakalipobe ndi mphamvu zambiri pa ndale za dziko. Nthawi zina, adatchulidwa ngati munthu amene akupitirizabe kukhudza zosankha za mtsogoleri watsopano. Chimodzi mwa zinthu zomwe anthu ambiri amayang’ana ndi mmene mtsogoleri watsopano angakwanitse kulamulira mphamvuzi ndipo adzatha kuchita zinthu zambiri za chitukuko ndi kukhazikika kwa dziko, popanda kukakamizidwa ndi zotsalira za utsogoleri wakale. Ndiye chifukwa chake, ntchito ya Joseph Kabila siyiyenera kungoyang’ana pa zaka zomwe adakhala pulezidenti, komanso pa mphamvu yake ndi chikoka chake pambuyo pake.

Kutuluka kwa Kabila pa udindo kudakhala ndi zotsatira zambiri pa ndale za DRC. Kumodzi, kudathandiza kuti dziko likhoze kuyamba njira ya demokalase yopitilira. Komanso, kudathandiza kuti anthu azikhoza kuyamba kuyang’ana pa mavuto ena ofunika, monga chitukuko cha chuma ndi kulimbana ndi umphawi. Komabe, pali nkhawa kuti ndale za DRC zidakalipo kusinthasintha, ndipo nkhani ya mphamvu ndi chikoka cha Kabila idzapitilira kukhudza zomwe zikuchitika pa ndale za dziko kwa nthawi.

Mavuto ambiri omwe Kabila adakumana nawo panthawi ya utsogoleri wake, monga nkhondo, umphawi, ndi kusakhazikika kwa ndale, akupitirira kukhudza DRC mpaka lero. Chifukwa chake, kuphunzira za Joseph Kabila kumathandiza kwambiri kumvetsetsa momwe DRC ilili lero, komanso njira zomwe dziko lidzayendere mtsogolo. Momwe dziko lidzakwaniritsira kukwaniritsa bata ndi chitukuko zidzalola kuyang’ana kwathunthu pa ntchito za mtsogoleri watsopano, Felix Tshisekedi, ndi dziko lonse kuti likwaniritse maloto ake.

Zotsatira ndi Kubwera kwa Nthawi Yatsopano pa Ndale za DRC

Joseph Kabila adasiya udindo wa pulezidenti wa Democratic Republic of Congo atakhala pa utsogoleri kwa nthawi yayitali kwambiri. Nthawi yake, kuyambira 2001 mpaka 2019, idali yodzaza ndi zochitika zazikulu zomwe zidasintha kwambiri dziko la DRC. Kuleka kwake ntchito kudali chizindikiro cha kusintha kwakukulu kwa ndale zomwe zidadzetsa chiyembekezo cha kusintha kwa dziko. Komabe, nkhani ya chikoka chake pambuyo pa kuleka kwake ntchito ndiyo yomwe imakhalabe yofunika kwambiri potsatira mbiri ya ndale za DRC. Ngakhale kuti sanali pulezidenti, nthawi zambiri amawoneka ngati munthu amene akupitilira kukhudza zosankha za boma, zomwe zadzetsa nkhawa pakati pa anthu ambiri omwe amafuna kuwona kusintha kwenikweni.

Kusintha kwa utsogoleri kuchokera kwa Kabila kupita kwa Felix Tshisekedi kunayenera kukhala chiyambi cha nyengo yatsopano ya demokalase ndi chitukuko. Komabe, pali nkhawa kuti mphamvu zomwe Kabila adali nazo kale zidzaleka kukhudza ntchito za Tshisekedi. Chimodzi mwa zinthu zazikulu zomwe anthu ambiri amafuna ndi kuwona boma la Tshisekedi likutsogolera bwino nkhondo yolimbana ndi umphawi, kusowa ntchito, komanso kusakhazikika m’madera ena a dzikolo. Ndikofunika kuti mtsogoleri watsopano ayambe kuyang’ana kwambiri pa nkhani za demokalase ndi ufulu wa anthu, kuonetsetsa kuti palibe amene akugwiritsa ntchito mphamvu zake molakwika. Mbiri ya Kabila, ngakhale kuti idali ndi zinthu zambiri zabwino, idali ndi mbali zambiri zovuta zomwe anthu a DRC sakufuna kuti zidzachitikeponso.

Mavuto a nkhondo ndi chiwonongeko m’madera ena a DRC, makamaka kummawa, ndi chimodzi mwa zinthu zazikulu zomwe dziko likukumana nazo. Ndikofunika kuti boma la Tshisekedi lipange njira zothetsera nkhondoyi ndi kuonetsetsa kuti anthu otchuka m’madera amenewo ali ndi ufulu wawo. Nthawi ya Kabila idali ndi zoyesayesa zambiri zokonzanso chuma cha dziko, koma chuma ichi sichinafike kwa anthu ambiri. Chifukwa chake, boma la Tshisekedi liyenera kugwira ntchito molimbika kuti likonzenso chuma cha dziko ndikupereka mwayi kwa anthu ambiri. Kudalira kwambiri migodi kudali chimodzi mwa zifukwa zomwe chuma sichinayende bwino, ndipo n’kofunika kuti dziko liyesetse kusiyanitsa chuma chake ndi kuyang’ana mbali zina zambiri za chuma.

Posankha Joseph Kabila, anthu a DRC adali atayamba njira yowongolera chuma ndi chitukuko. Komabe, zinthu sizinayende momwe ankayembekezera. Choncho, kubwera kwa Felix Tshisekedi kudali chizindikiro cha chiyembekezo chatsopano komanso mwayi watsopano kwa dzikolo. Ndiye chifukwa chake, phunziro la utsogoleri wa Joseph Kabila limathandiza kwambiri kumvetsetsa njira ya ndale za DRC ndi mavuto omwe dzikolo likukumana nawo. Kukhazikika kwa ndale ndi chitukuko cha chuma zidzalole dziko kuti likwaniritse maloto ake mu nthawi yatsopano. Chisonkhezero cha Kabila chikadali chofunikira, koma chiyembekezo ndi chakuti mtsogoleri watsopano angakwanitse kusintha zinthu m’dziko mwa njira yomwe idzakhudza anthu onse. Tsogolo la DRC lidzalola kukhazikika kwa ndale komanso chitukuko cha chuma, ndipo nkhani ya Joseph Kabila ndi gawo lofunika kwambiri la mbiri ya dzikolo.

Zomwe Joseph Kabila Adasiya ndi Zomwe DRC Ikuyenera Kuchita M’tsogolo

Joseph Kabila adasiya chizindikiro chosaiwalika pa mbiri ya Democratic Republic of Congo (DRC). M’zaka zake zambiri pa utsogoleri, adakumana ndi zovuta zambiri ndipo adayang’anizana ndi mafunso ambiri okhudza momwe adachitira nkhani za ndale, zachuma, ndi zaumunthu. Pakati pa zinthu zazikulu zomwe adaziwonetsa panthawi yake panali kuyesetsa kubwezeretsa mtendere pambuyo pa nkhondo yachiwiri ya dziko lonse ya Kongo, ndipo adachita zomwe angathe kuti aletse nkhondo zomwe zinkapitilira m’madera ena a dziko. Komabe, zinthu zingapo zomwe zidachitika panthawi yake zidabweretsa kukayikira kwa demokalase ndipo zidapangitsa kuti anthu ambiri am’dziko azikhala ndi zovuta zambiri. Ndiye chifukwa chake, pamene tikulankhula za mbiri ya Kabila, ndikofunika kuganizira mbali zonse, zabwino ndi zovuta.

Zomwe Kabila adasiya kwa dziko la DRC ndizovuta kwambiri. Chadziko chonchi chikadali ndi mavuto aakulu kwambiri monga umphawi, kusowa ntchito, komanso kusakhazikika kwa ndale. Nkhondo zomwe zikuchitika m’madera ena a dzikolo, makamaka kummawa, zikupitirira kuyambitsa chiwonongeko chambiri ndi kusokoneza moyo wa anthu masauzande ambiri. Zinthu ngati izi zikufuna kuti mtsogoleri watsopano, Felix Tshisekedi, ayambe kuchitapo kanthu mwachangu kuti athetse mavutowa. Zikufunika kuti boma likonzenso njira za chitukuko cha chuma, kuonetsetsa kuti chuma chambiri cha migodi sichigwiritsidwa ntchito bwino komanso kuti sichifulumizitsa umphawi. Kusiyanitsa chuma cha dziko, kuphatikiza ndi kuyang’ana pa zinthu zina monga ulimi, ndi njira ina yomwe ingathandize kukulitsa chuma cha dzikolo.

Kubwerera kwa demokalase kumene kunayamba ndi chisankho cha 2018 n’kofunika kwambiri, koma pali nkhawa kuti ngati nthawi ya Kabila idali ndi zovuta zambiri, si bwino kuti dziko likhazikike pamenepa. Pamafunika kulimbikitsa machitidwe a demokalase, kuonetsetsa kuti ufulu wa anthu ulembedwa, ndi kutsindikiritsa kufunikira kwa ufulu wosankha ndi kutenga nawo mbali mu zosankha za ndale. Nthawi ya Kabila idali ndi zovuta zambiri zokhudza ufulu wa anthu ndi zosankha za ndale, zomwe zidabweretsa kukayikira za demokalase m’dziko. Chifukwa chake, boma la Tshisekedi liyenera kuchita zonse zomwe lingathe kuti likonze chuma, kubwezeretsa bata, ndi kulimbikitsa ufulu wa anthu.

Nthawi ya Joseph Kabila inali yochititsa chidwi, yodzaza ndi zovuta komanso zochitika zofunika. Zina mwa zinthu zabwino zomwe adachita zidathandiza kuti dziko likhale ndi chiyembekezo cha mtendere ndi chitukuko, ngakhale zinali zovuta. Komabe, pali zovuta zambiri zomwe adasiya, zomwe zikufunika kuti dziko lichitepo kanthu mwachangu. Kupambana kwa Felix Tshisekedi pulezidenti kudali chiyambi cha nyengo yatsopano, ndipo DRC ikuyenera kugwiritsa ntchito mwayiwu kuti ikwaniritse maloto ake a bata ndi chitukuko. Chaka chino chikufunika kuti anthu a DRC ayambe kuyang’ana kutsogolo ndi chiyembekezo, ndipo boma lichite zonse zomwe lingathe kuti likonze mavuto omwe adakhalapo kwa nthawi yayitali.

Momwe DRC idzapitirira m’tsogolo zidzalola kuyang’ana pa machitidwe a demokalase, chitukuko cha chuma, ndi kulimbana ndi umphawi. Joseph Kabila adasiya mbiri yovuta, koma nkhaniyi ikupitilira kufotokoza mwayi watsopano kuti dziko likonze zolakwika zakale ndikupanga tsogolo labwino kwambiri kwa anthu ake.